Leestijd 9 minuten
Menslievendheid
Het Rode Kruis wil het lijden van mensen voorkomen en verzachten, vanuit respect voor ieder mens. We streven naar tolerantie, vriendschap en samenwerking en naar blijvende vrede tussen mensen. De organisatie creëert vanuit menslievendheid een ruimte waar personen in nood, vrijwillige hulpverleners en donoren samenkomen en invulling geven aan ons aller verantwoordelijkheid om anderen te helpen.
Leestijd 9 minuten
Menslievendheid staat los van de ander aardig vinden
Menslievendheid wordt gezien als het eerste en belangrijkste grondbeginsel van het Rode Kruis. Het is de basis waaruit alle andere grondbeginselen voortkomen en de drijvende kracht achter de beweging van het Internationale Rode Kruis. Menslievendheid gaat over het respect dat we voelen voor onze medemens. Het stijgt boven het individuele gevoel uit.
Als mensen zijn we allemaal verbonden met elkaar. Als we respect voelen voor onze medemens, dan kunnen we elkaar ook respectvol behandelen. “Er leven vaak allemaal verkeerde opvattingen over menslievendheid," zegt Jan Tijmen Ninck Blok, senior juridisch adviseur humanitair oorlogsrecht (HOR) bij het Rode Kruis. “Het gaat er niet om dat je houdt van alle andere mensen of dat je elkaar moet omarmen.” Sterker nog," meent Jan Tijmen, “je hoeft elkaar niet eens aardig te vinden om elkaar te helpen.” Menslievendheid gaat erom dat je het beste wilt doen voor de mensheid en dat je iets aan het collectief wilt bijdragen. Het stijgt boven het individuele gevoel uit.
Oorsprong
Het begrip menslievendheid is belangrijk in alle vormen van religie, in de filosofie en spiritualiteit. Voor het Rode Kruis kreeg het betekenis op het slagveld van Solferino in 1859. Na het zien van alle gruwelijkheden besloot Henry Dunant om de gewonden met behulp van de lokale bewoners te helpen. Daarbij benadrukte hij dat álle slachtoffers geholpen moesten worden, ongeacht aan welke kant ze stonden. Dunant werkte deze gedachte later uit in een boek dat leidde tot de oprichting van het Rode Kruis. Het ging onder meer over hoe je slachtoffers op een neutrale manier kunt helpen.
Volgens Tessa Beeloo, landelijk coördinator humanitair oorlogsrecht van het Rode Kruis, hield ook Jean Pictet zich bezig met de invulling van menslievendheid. Hij was een expert op het gebied van internationaal humanitair recht en oud-vicepresident van het Internationale Rode Kruis. Pictet formuleerde het principe van menslievendheid voor het eerst in 1955. Dat omschreef hij toen als volgt: 'het Rode Kruis strijdt tegen lijden en dood. Het eist dat de mens onder alle omstandigheden humaan wordt behandeld.' Nationale verenigingen mogen volgens Tessa hun eigen interpretatie geven aan de vertaling van de grondbeginselen. Al blijft de kern van de gedachte al die jaren overeind.
Ideaal groter dan acties
Wat maakt menslievendheid zo’n belangrijk grondbeginsel voor het Rode Kruis? Het zorgde er volgens Pictet voor dat het ideaal van de organisatie groter is dan alleen de acties. De wereldwijde noodhulpacties beperken zich namelijk niet alleen tot hulp en bescherming van mensen in nood. Ze zorgen ook voor meer respect voor het leven, de vrijheid en het geluk van andere personen. In de basis willen we dat het goed gaat met de mensheid.
Dit beginsel geeft volgens Tessa richting aan hoe we ons werk bij het Rode Kruis doen. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat je je politieke mening of voorkeur naast je neerlegt om anderen te helpen. Ook als dat indruist tegen alles waar je zelf voor staat. Zo kan het gebeuren dat je als hulpverlener een inzet draait tijdens een demonstratie vóór iets waar jij het persoonlijk niet mee eens bent.
Het is wel eens voorgekomen dat vrijwilligers geen inzet wilden doen tijdens een demonstratie van een bepaalde politieke partij. "Toch betekent hulp op zo’n moment niet dat je steun verleent aan die politieke partij," zegt Tessa. "Met de inzet help je de samenleving. Ik ben een mens, jij bent een mens. Je hoeft je politieke mening niet op te geven, maar die moet je wel los zien van je werk.”
Het weigeren van een inzet omdat je het ergens niet mee eens bent, druist in tegen het beginsel menslievendheid. Toch komt het soms voor dat er bezwaren leven. In dat geval is het goed om met elkaar het gesprek aan te gaan. Tessa: "Als iemand een bepaalde inzet echt niet wil doen, dan praten we er over en leg ik uit waar het Rode Kruis voor staat en hoe het werkt. In de meeste gevallen begrijpen mensen dat.”
“Het beste doen voor het collectief”
Respect en verbinding
De rol van Tessa en Jan Tijmen bij HOR is om de beginselen zoals menslievendheid, onpartijdigheid en neutraliteit te bewaken. Maar hoe draag je zorg voor menslievendheid? Bijvoorbeeld door goed te kijken hoe dit begrip terugkomt in ons beleid. Zo doen we als Rode Kruis geen zaken met bepaalde bedrijfstakken, zoals de alcohol- en tabaksindustrie.
Tessa: "Met de strijd in Oekraïne is het belangrijk dat wij als Rode Kruis onze hulp bieden aan iedereen die wordt getroffen door het conflict. We zijn niet bezig met aan welke kant iemand staat. Als iemand gewond is, dan heeft die persoon hulp nodig en daar staan wij voor. Daarnaast blijft HOR kritisch meekijken met de noodhulp die we verlenen. Wat voor hulp bieden we en hebben de mensen die we helpen daar ook behoefte aan? Het gaat uiteindelijk altijd om respect voor de medemens en om verbinding. En om de vraag: heeft iemand hulp nodig en wil hij of zij geholpen worden."