Leestijd 9 minuten
Onpartijdigheid
Onder de vlag van het Rode Kruis betekent onpartijdigheid dat we er voor alle hulpbehoevenden zijn. Ongeacht nationaliteit, ras, geloof, afkomst of politieke overtuiging. De herkenning en eerbiediging van het Rode Kruis-embleem is letterlijk van levensbelang. Het is dan ook niet voor niets dat misbruik en nabootsing van het embleem zijn opgenomen in het Wetboek van Strafrecht. Wat kun je doen als je ziet dat iemand het embleem onrechtmatig gebruikt? Wellicht kan je eerst zelf vriendelijk contact opnemen en uitleggen waarom het gebruik van het embleem niet is toegestaan. Kom je er niet uit? Stuur dan een e-mail naar embleem@redcross.nl. Een collega van het Team Humanitair Oorlogsrecht neemt dan contact op.
Leestijd 9 minuten
De kracht van het embleem
Een rood kruis op een witte achtergrond. Een eenvoudig symbool met verschillende betekenissen. Voor mensen in nood staat het voor hulp en troost. In conflictsituaties geeft het hoop en vertrouwen. Bij collega’s roept het bescherming en trots op. Een duik in de geschiedenis van Rode Kruis-emblemen.
Henry Dunant wist niet wat hij zag, toen hij reisde langs het slagveld van Solferino in Italië. Gewonde en dode soldaten, achtergelaten, zo ver het oog reikte. In zijn tijd, de tweede helft van de 19de eeuw, werden nieuwe vuurwapens gebruikt die grote groepen soldaten verwondden. Dunant was in shock. Samen met burgers uit de omgeving hielp hij waar hij kon. Dit was het startsein voor een neutrale, onpartijdige vrijwilligersorganisatie om gewonden op het slagveld te helpen. Bij het opzetten van deze nieuwe hulporganisatie wilden Henry Dunant en de andere oprichters van het Rode Kruis één onderscheidend embleem creëren om hulpverleners te kunnen herkennen. Niet als Brit, Italiaan, Fransman of Duitser, maar als onpartijdige hulpverlener. Alleen zo zouden ze veilig hun werk kunnen doen. Het symbool dat ze in 1863 kozen, was dat rode kruis op een witte achtergrond. Later werden twee extra emblemen aangenomen: de rode halve maan (1929) en het rode kristal (2005).
Niet schieten
Inmiddels staat het Rode Kruis-embleem al meer dan 150 jaar symbool voor bescherming. Het betekent: niet schieten, hier zijn neutrale hulpverleners aan het werk. Jan Tijmen Ninck Blok, juridisch adviseur humanitair oorlogsrecht: “Ook mensen die het Rode Kruis als organisatie of de regels van het humanitair oorlogsrecht niet goed kennen, herkennen toch in één opslag het embleem. Op een slagveld is direct duidelijk dat hier hulpverleners aan het werk zijn.” Het embleem is overigens niet hetzelfde als het Rode Kruis-logo. Hier staat het embleem weliswaar op, maar altijd in combinatie met de tekst Rode Kruis.
Misbruik
Een symbool zo krachtig is tegelijkertijd kwetsbaar voor misbruik. Vanwege de cruciale rol van het embleem in oorlogstijd is het belangrijk dat ook in vredestijd goed met het Rode Kruis-symbool wordt omgegaan. In Nederland mogen in vredestijd bijvoorbeeld alleen de krijgsmacht en het Nederlandse Rode Kruis gebruik maken van het Rode Kruis-teken. Misbruik is verboden en strafbaar.
Jan Tijmen: “Misbruik ondermijnt de bescherming van het embleem. Wanneer een tandarts, huisartsenpraktijk of andere medische instelling dit beeld gebruikt als logo, dan zal de betekenis steeds meer in twijfel worden getrokken. Misbruik is overigens niet altijd zo direct bedoeld. We proberen dan ook altijd eerst het gesprek aan te gaan met organisaties of personen die het embleem onterecht gebruiken. Zo hadden we nog niet zo lang geleden contact met een fabrikant van schoonmaakmiddelen, die een identiek rood kruis in zijn logo had verwerkt. Toen we de fabrikant daarop aanspraken, schrok hij enorm en zette het meteen recht op de website. Alleen had hij wel al een hele voorraad schoonmaakproducten staan met het embleem erop. Als hij die had moeten vernietigen, had dat zijn onderneming kunnen kosten. Dat wil natuurlijk niemand. Afspraak is nu dat hij zijn voorraad kan verkopen en bij een volgende lading een logo zónder het Rode Kruis-embleem produceert.”
In de frontlinie
In de afgelopen 150 jaar is het embleem, in alle drie de varianten, uitgegroeid tot universeel teken van hoop voor mensen in humanitaire crisissen. In conflictgebieden helpt het onze collega’s om hun werk zo veilig mogelijk te doen en slachtoffers hulp te bieden. Ongeacht hun geloof, afkomst of politieke overtuiging. Zo werken we op dit moment in brandhaarden als Syrië en Jemen op plaatsen waar lang niet alle hulporganisaties kunnen of mogen komen. Hier staan hulpverleners vaak in de frontlinie met alleen het embleem als bescherming.
Daarnaast roept het symbool hoop en vertrouwen op voor mensen in nood. Of ze nu slachtoffer zijn van een allesvernietigende orkaan, in een vluchtelingenkamp een veilig heenkomen zoeken of een helpende hand nodig hebben bij een coronavaccinatie. Het is een geruststelling: het Rode Kruis is hier, je staat er niet alleen voor.