BEELDEN BRENGEN VER-VAN-MIJN-BED-SHOW DICHTBIJ

Die vluchteling had net zo goed een vriend kunnen zijn

Zuid-Sudan, Oekraïne, Syrië - veel humanitaire rampen spelen zich ver van onze huiskamer af. Hoe houd je mensen betrokken en zorg je ervoor dat ze het werk van het Rode Kruis blijven steunen? Videoredacteur Joost André reist voor het Rode Kruis naar de meest heftige gebieden. 

Soms krijgt hij op donderdag een telefoontje en zit hij al op vrijdag in het vliegtuig naar een plek waar zich een humanitaire ramp voltrekt. Joost André (26) heeft het al een paar keer meegemaakt. Zo bezocht hij begin dit jaar Polen en iets recenter Oekraïne, waar hij samen met directeur Marieke van Schaik naartoe reisde. Op zo’n moment is het snel schakelen. “Dan annuleer ik mijn verjaardagsfeest en vertrek ik naar een oorlogsgebied. Ik gooi meteen alles om, ga me inlezen en mijn spullen voorbereiden. Na zo’n belletje stap je in een rollercoaster en pas twee weken later sta je weer stil,” vertelt Joost. Ook voor zijn omgeving is het schakelen. “Mijn vriendin en familie steunen me. Maar als mijn moeder voorzichtig vraagt waar ik nu weer heen ga, merk ik dat ze het best spannend vindt.” 

Verhaal beter vertellen

Hij heeft het er graag voor over. “Door naar zo’n plek te reizen kunnen we het verhaal veel beter vertellen. In Nederland zitten we vaak in onze eigen bubbel. Het Rode Kruis is heel groot. Het is goed om te laten zien hoe belangrijk het werk van onze hulporganisatie in de wereld is, dat het soms gaat over leven of dood. Daar kunnen wij ons hier soms moeilijk een voorstelling van maken,” legt Joost uit. 
In zo’n rampgebied voelt hij de emotie en de wanhoop van mensen. “Dat wil ik in mijn reportages overbrengen. Het is een extra motivatie om het verhaal zo goed mogelijk in beeld te vangen. Door te laten zien wat er gebeurt, hoop ik dat wij hier het verschil kunnen maken voor het Rode Kruis daar.”
 

Ontredderde Oekraïners 

Zo berichtte hij over de honderdduizenden vluchtelingen in en buiten Oekraïne, waar eerder dit jaar een grote landelijke inzamelingsactie voor werd gehouden. In plaats van op 9 april zijn verjaardag te vieren, stond Joost op een treinstation in Polen aan de grens met Oekraïne om videobeelden te maken. De oorlog was net begonnen, overal zaten huilende en schreeuwende mensen, moe en hongerig. Velen hadden drie dagen in een trein gezeten zonder stroom of toilet, voordat ze werden opgevangen door hulporganisaties als het Rode Kruis. Al die ontredderde mensen maakten grote indruk op hem. “Zuid-Sudan was heel heftig, maar op de situatie aan de Poolse grens was ik helemaal niet voorbereid. Ik voelde de totale wanhoop. Die mensen hadden geen idee wat hun was overkomen of wat er was gebeurd. Niemand had het zien aankomen.” 

Tijd om voor te bereiden 

Niet elke reis is ad hoc. Sommige reizen plant Joost ruim van tevoren. Hij heeft dan veel contact met het Rode Kruis-team ter plekke en maakt samen met de collega’s daar een uitgebreide planning. In dat geval kan hij zich rustig voorbereiden. Naast het inlezen en regelen van documenten verzamelt hij de nodige spullen om mee te nemen. Bijvoorbeeld middelen tegen muggen, diarree en wagenziekte én heel veel pakken mueslirepen. “Je hebt daar niet altijd ontbijt, lunch of avondeten bij de hand. Er zijn dagen dat je pas heel laat terugkomt in het hotel, dan ben ik blij als ik zo'n reep kan nemen." 
 

Stigma wegnemen

Hoewel de reizen veel impact hebben, had Joost niets willen missen. “In Zuid-Sudan stond ik opeens midden in een operatiekamer waar een jongen van mijn leeftijd lag die was beschoten. Hij miste een been. Dat is heel ingrijpend. Tegelijkertijd laat het ook de situatie zien zoals die is. We zijn er niet voor niets om hulp te bieden.”

Hij probeert te focussen op de goede dingen. “Ondanks alle moeilijke omstandigheden is er ook hoop. Mensen zijn niet alleen zielig, ze hebben ook hoop en dromen. Iemand leeft misschien in een oorlog, maar wil ook professioneel basketballer worden. Ik zoek altijd naar een balans. Ik wil het stigma van de zielige vluchteling in nood wegnemen en laten zien hoe het echt is. In een andere omstandigheid had iemand een vriend van mij kunnen zijn.”
 

Reacties social media

Als Joost thuiskomt is het werk nog lang niet klaar. “Dan volgt het proces van snel monteren en de beelden online zetten. Daarna doe ik bewust een stapje terug. Het monteren van zoveel indrukwekkende beelden voelt soms als een bevalling. Mensen hebben geen idee wat je meemaakt, tot ze zien waar je geweest bent. Vaak vragen bekenden na terugkomst hoe het was. ‘Vraag het over twee weken nog maar eens,’ zeg ik dan. Het moet eerst een plekje krijgen.”

Joost is altijd benieuwd naar de reacties. De mooiste zijn die van mensen waarvan hij het niet verwacht. Hoewel het ook best ingewikkeld is op social media. “Ik lees ook commentaren die ik moeilijker vind. Mensen zeggen weleens dat al die hulp niet nodig is. De grootste critici zou ik mee willen nemen op een van mijn reizen. Ik denk dat ze dan nooit meer hetzelfde naar een vluchteling kijken.” 
 

Veerkracht

Wat hem zelf het meest bijblijft, is de veerkracht van mensen. “Dat verbaast me elke keer weer. Ik ken leeftijdgenoten die al elf jaar in een conflictgebied leven, maar rondlopen met een glimlach en er onder elke omstandigheid het beste van maken. Je leert dingen in een ander perspectief te zien. Ieder mens heeft z'n eigen problemen. Je kunt dan klagen of er iets van proberen te maken. De reizen zijn overweldigend, maar de mensen zijn honderdmaal indrukwekkender.”