Leestijd 9 minuten

Zo werken de grondbeginselen in de praktijk

De grondbeginselen zijn het fundament van het Rode Kruis en vormen de leidraad voor de keuzes. Dat is niet altijd eenvoudig, elke situatie vraagt om een andere oplossing. Hoe principes als onafhankelijkheid, onpartijdigheid en vrijwilligheid werken in de praktijk toegelicht aan de hand van actuele voorbeelden.

 

“De grondbeginselen zijn onze drive, de motivatie om ons werk te doen,” vertelt Tessa Beeloo, landelijk coördinator Humanitair Oorlogsrecht bij het Rode Kruis. “We merken dat er vaak vragen zijn over hoe de grondbeginselen naar de praktijk worden vertaald, bijvoorbeeld vanuit vrijwilligers. Het advies dat wij geven kan per situatie verschillen. We kijken daarbij steeds hoe de grondbeginselen zich tot elkaar verhouden. Welke adviezen er in het verleden zijn gegeven en wat er internationaal gebeurt. Dit wordt binnen ons team en met andere afdelingen besproken. Zo zijn we transparant en zorgen we ervoor dat de keuzes breed gedragen worden door de organisatie.”

Humanitair Service Punt

Vanwege de oorlog in Oekraïne moesten miljoenen mensen het land ontvluchten. In Nederland kwamen veel vluchtelingen aan per trein. Bij Amsterdam Centraal Station werd daarom eerder dit jaar een Humanitair Servicepunt (HSP) geopend door de gemeente. Ook waren er vrijwilligers van het Rode Kruis aan het werk. De locatie moest goed zichtbaar zijn voor vluchtelingen uit Oekraïne. Tessa: “Maar hoe maak je dat duidelijk aan mensen die onze taal niet spreken? Dan zie je de kracht van ons wereldwijd bekende embleem, waarmee we kenbaar maken dat het Rode Kruis actief is.” In juli werd het beleid van de gemeente Amsterdam aangescherpt, waardoor vluchtelingen zonder Oekraïens paspoort geen toegang meer hadden tot het HSP. Het Rode Kruis vindt echter dat alle vluchtelingen opvang moeten krijgen, ongeacht hun afkomst. Dus daarom hebben we onze werkzaamheden voor dit HSP overgedragen aan de gemeente. “Dit besluit is een goed voorbeeld van hoe belangrijk onze grondbeginselen zijn. Onder de gestelde voorwaarden konden we niet langer de hulp verlenen waar we achter staan, dus heeft het Rode Kruis zich teruggetrokken. Dat betekent niet dat we ons werk niet doen. We zoeken in zo'n geval naar andere manieren om hulp te kunnen bieden aan alle mensen die dat nodig hebben - en dat is gelukt."
 

Tenten voor Ter Apel

In juni werd door het Rode Kruis de noodklok geluid over de mensonterende situatie in Ter Apel. Er werden tenten geplaatst voor de noodopvang van asielzoekers die in de buitenlucht moesten overnachten. Enkele dagen later werden de tenten weer afgebroken, omdat de overheid had toegezegd voor beter onderdak te zorgen. “Door deze tenten te plaatsen, toonde het Rode Kruis dat de verantwoordelijke partijen tekortschoten. Zo gaven we aan dat de grens bereikt was en dat er iets moest gebeuren. Het ging niet langer om een politieke lobby, maar om mensen die dezelfde nacht nog bescherming nodig hadden.” Deze actie was een stimulans voor instanties om stappen te zetten naar volwaardig onderdak voor de asielzoekers. “Als dat gebeurt, is het belangrijk dat wij een stap terug doen. We mogen nooit in de schoenen van de verantwoordelijke instantie gaan staan.”

“Door tenten te plaatsen toonde het Rode Kruis dat de verantwoordelijke partijen tekortschoten"

Vrijwilligheid

Ook het grondbeginsel vrijwilligheid kan in de praktijk op verschillende manieren worden ingevuld. “Dat zagen we bijvoorbeeld tijdens de coronacrisis toen betaalde krachten het werk gingen doen dat voorheen door vrijwilligers werd uitgevoerd. Dat was nodig omdat er sprake was van een langdurige noodsituatie. Dan loop je tegen de grenzen aan van wat je van vrijwilligers kan vragen. De inzet van betaalde krachten was nodig om vrijwilligers te ontlasten. Als organisatie kijken we dan naar de vraag wat vrijwilligheid is: betekent dat ook vrijwilligerswerk? Omdat het Rode Kruis enorm veel waarde hecht aan de relatie met de vrijwilligers is het van groot belang om transparant te zijn over de wijze waarop deze keuzes worden gemaakt.”

 

Soms niet verder

Wanneer er spanning is tussen een van de grondbeginselen en een bepaalde hulpsituatie, dan blijven we als Rode Kruis zolang mogelijk het gesprek aangaan met de betrokken partijen. “We mogen op eigen initiatief inspringen op het moment dat we zien dat er groepen mensen zijn die hulp nodig hebben. Daarbij werken we op de grens van wat politiek beleid kan bieden. We opereren altijd binnen de kaders van de nationale wetgeving en voeren geen illegale acties uit. Het is natuurlijk ingewikkeld om soms te moeten zeggen dat we niet meer verder kunnen. Iedereen is heel gedreven om de mouwen op te stropen voor mensen die onze hulp nodig hebben. Ik denk dat we hiervan leren dat we een unieke organisatie zijn. Als we een stap terug moeten doen, is dat een duidelijk signaal naar de samenleving. Op zulke momenten ervaren we wie we echt zijn en waar we voor staan.”

“Als we een stap terug moeten doen, is dat een duidelijk signaal naar de samenleving"